Toàn cảnh Diễn đàn Khoa học IAEA 2020 về Điện hạt nhân và chuyển đổi năng lượng sạch

Diễn đàn Khoa học IAEA 2020 với tên gọi Điện hạt nhân và Chuyển đổi năng lượng sạch đã diễn ra bên lề Đại Hội đồng lần thứ 64 của IAEA trong hai ngày 22-23/9/2020. Tại đây, các quan chức cấp cao và chuyên gia hàng đầu cùng nhau thảo luận về những bước đột phá và phát triển mới nhất của điện hạt nhân cũng như vai trò của nó trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng hiện tại và tương lai của thế giới. Diễn đàn gồm có bốn phiên họp, được tổ chức ở cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. 

Tại buổi khai mạc Diễn đàn, Tổng giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi cho biết để đáp ứng các mục tiêu về biến đổi khí hậu, hầu hết tất cả dạng điện năng sẽ cần phải phát thải các-bon thấp và điều đó sẽ chỉ có thể thực hiện được nếu tăng cường sử dụng năng lượng hạt nhân . “Để đạt mục tiêu đòi hỏi chúng ta phải tận dụng tất cả các nguồn năng lượng không thải ra khí nhà kính. Điện hạt nhân là một trong những giải pháp ”.

Hạt nhân là một nguồn năng lượng có khả năng phục hồi, như đã được chứng minh ngay cả trong các trận đại dịch, và đã cung cấp một phần ba tổng lượng điện các-bon thấp. Với tiến bộ khoa học và công nghệ trong việc sử dụng năng lượng nguyên tử, Diễn đàn Khoa học năm nay nghiên cứu xem năng lượng hạt nhân có thể đóng vai trò như thế nào trong quá trình chuyển đổi năng lượng sạch giúp các quốc gia đạt được cả mục tiêu khí hậu và phát triển.

Ông Grossi nhấn mạnh cách thức đổi mới là cần phải để điện hạt nhân đạt được tiềm năng đầy đủ của nó. “Các lò phản ứng lớn tiên tiến đang giúp làm cho năng lượng hạt nhân dễ tiếp cận hơn, bền vững và có giá cả phải chăng. Các sáng kiến đang được sử dụng hoặc được xem xét để tối ưu hóa việc vận hành và bảo trì các nhà máy điện hạt nhân. " 

Ông Grossi cho biết thêm, các lĩnh vực khác phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, chẳng hạn như công nghiệp, vận tải, hệ thống sưởi và làm mát các tòa nhà, cũng phải được khử cacbon. Hydro ngày càng được coi là một giải pháp thay thế cho nhiên liệu hóa thạch và năng lượng hạt nhân có thể tạo ra hydro mà không tạo ra khí thải. “Ví dụ, hydro có thể được sử dụng để cung cấp năng lượng cho ô tô chạy bằng pin nhiên liệu hoặc làm phương tiện lưu trữ năng lượng. Nó ngày càng được coi là nhân tố quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng sạch".

Tại phiên khai mạc, ông Bento Costa Lima Leite de Albuquerque Junior, Bộ trưởng Bộ Mỏ và Năng lượng Brazil cho biết trong thời kỳ xảy ra đại dịch, lĩnh vực hạt nhân đã giúp nước này duy trì nguồn cung cấp năng lượng. Brazil dựa vào các nguồn năng lượng đa dạng - sinh khối, nhiên liệu sinh học, thủy điện, năng lượng mặt trời, gió, hydrocacbon và điện hạt nhân. Ông nói: “Trong 30 năm tới, nhu cầu năng lượng ở Brazil sẽ tăng tới 2,5 lần và công suất hạt nhân sẽ tăng khoảng 10 GW”.

Những phát triển kỹ thuật mới nhất - từ lò phản ứng tái sinh nhanh và lò phản ứng mô-đun nhỏ đến những cải tiến về tiêu chuẩn an toàn và an ninh - đang giúp các nhà máy hạt nhân tích hợp với các nguồn năng lượng khác trong các hệ thống hỗn hợp. “Tương lai rất rõ ràng: Trong các hệ thống điện hỗn hợp, công nghệ hạt nhân phối hợp với các nguồn năng lượng tái tạo để phát điện và sưởi ấm công nghiệp”.

Trong một bài phát biểu qua video, ông Alok Sharma, Bộ trưởng Bộ Kinh doanh, Năng lượng và Chiến lược Công nghiệp Vương quốc Anh cho biết: ở Anh, điện hạt nhân đang giúp loại bỏ sự phụ thuộc vào điện than và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. “Trong 4 tháng đầu năm 2020, hơn 60% điện năng của Vương quốc Anh đến từ các nguồn carbon thấp, và một phần tư trong số đó là điện hạt nhân”. Ông Sharma là Chủ tịch COP 26, Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của Liên hợp quốc, dự kiến ​​diễn ra vào tháng 11 năm 2021 tại Anh.

Ông Sharma nói: “Chúng tôi biết rằng một tương lai trong sạch phụ thuộc vào việc khử cacbon trong ngành điện, và hạt nhân có thể đóng một vai trò quan trọng như một nguồn cung cấp năng lượng carbon thấp, liên tục”. Ông nói thêm: “Nếu chúng tôi làm cho điện hạt nhân có giá cả phải chăng hơn, chúng tôi sẽ khiến nó dễ tiếp cận hơn bằng cách giảm chi phí và thời gian xây dựng trong toàn ngành, giúp năng lượng carbon thấp tiếp cận người tiêu dùng và thị trường mới trên toàn cầu”.

Bà Olga Algayerova, Thư ký điều hành của Ủy ban Kinh tế Liên hợp quốc về châu Âu (UNECE), một lần nữa khẳng định nhu cầu triển khai hơn nữa nguồn điện carbon thấp. “Những nỗ lực để xanh hóa hệ thống năng lượng chỉ mang lại kết quả khiêm tốn. Chúng ta cần triển khai mọi công nghệ ... Chúng ta sẽ không đạt được mục tiêu chung nếu năng lượng hạt nhân bị loại trừ. "

Ông Fatih Birol, Giám đốc Điều hành Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) phát biểu rằng hạt nhân là một phần của giải pháp để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Ông liệt kê ba lý do chính là: Điện hạt nhân chiếm tỷ trọng lớn thứ hai trong lượng điện sạch trên toàn thế giới; Năng lượng mặt trời và gió sẽ phát triển, nhưng chúng chỉ có thể cung cấp năng lượng gián đoạn; Điện hạt nhân có thể đóng một vai trò quan trọng về khử cacbon trong lĩnh vực công nghiệp. Ông Birol tuyên bố: “Quy mô của những thách thức để giải quyết vấn đề khí hậu lớn đến mức chúng ta không thể loại trừ hạt nhân khỏi chương trinh nghị sự. Chúng ta phải sử dụng tất cả công nghệ chúng ta có".

Để điện hạt nhân phát huy hết tiềm năng của nó, ông Boris Schucht, Giám đốc điều hành của Urenco, một công ty nhiên liệu hạt nhân vận hành các nhà máy làm giàu uranium, đã chỉ ra những lĩnh vực mà hạt nhân cần sự hỗ trợ nhiều hơn từ các nhà lãnh đạo chính trị và quan chức chính phủ. Cần có một khung chính sách định giá carbon và mở rộng cho tất cả các nhà sản xuất khí nhà kính lớn để tạo ra một sân chơi bình đẳng. Ông Schucht nói: “Các thị trường mà lượng khí thải carbon không có giá không tạo ra động lực thích hợp cho điện hạt nhân”. Đồng thời, theo ông Boris, chi phí cho điện hạt nhân cần trở nên hợp lý hơn và các bên nên hợp tác để làm được điều này.

Ông Alfonso Cusi, Bộ trưởng Bộ Năng lượng Philippines cho biết tác động của COVID-19 đã bộc lộ những điểm yếu trong hệ thống năng lượng của nước này và càng nhấn mạnh sự cấp thiết phải giải quyết vấn đề an ninh năng lượng. Bộ Năng lượng Philippines ủng hộ việc phát triển và sử dụng có trách nhiệm tất cả các nguồn năng lượng, bao gồm cả điện hạt nhân. Đầu năm 2020, Philippines đã thành lập ủy ban chương trình năng lượng hạt nhân, đây là một bước tiến quan trọng đối với việc hiện thực hóa chương trình năng lượng hạt nhân của nước này.

Tại Trung Quốc, có 48 lò phản ứng điện hạt nhân đang hoạt động và 13 tổ máy đang được xây dựng. Phát biểu qua video, ông Zhang Kejian, Chủ tịch Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Trung Quốc (CAEA) cho biết năng lượng hạt nhân được coi là một phần thiết yếu trong cơ cấu năng lượng của đất nước, là một lựa chọn đáng tin cậy để đối phó với biến đổi khí hậu và thực hiện các cam kết giảm phát thải. Ông nói: “Trung Quốc đã áp dụng chiến lược phát triển theo định hướng đổi mới, đặt trọng tâm vào khía cạnh an toàn, hợp tác và đồng chia sẻ. “Chúng tôi đã thực hiện R & D chuyên sâu trên các lò phản ứng mô-đun nhỏ đa năng, đẩy nhanh các ứng dụng của chúng trong sưởi ấm ở phạm vi một khu vực, cung cấp khí công nghiệp, khử muối nước biển, ...”

Ở Pháp, việc sản xuất điện không carbon là một nhân tố chính để đạt được các mục tiêu trong khuôn khổ Thỏa thuận Paris. Ông François Jacq, Tổng giám đốc Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Pháp (CEA), cho biết điện hạt nhân sẽ vẫn đứng đầu trong chiến lược chuyển đổi năng lượng của Pháp. “Những thách thức về khí hậu đang buộc chúng ta phải giảm mức tiêu thụ năng lượng - đặc biệt là nhiên liệu hóa thạch - và tăng cường các phương thức sản xuất năng lượng carbon thấp, chẳng hạn như năng lượng tái tạo và năng lượng hạt nhân.”

Nguyễn Thu Giang (biên dịch)

Nguồn: iaea.org