Nghiên cứu, phát triển, ứng dụng

Chất lượng không khí mà chúng ta đang hít thở có liên quan mật thiết đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của chúng ta. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 4,2 triệu người bị chết liên quan đến ô nhiễm không khí, khoảng 3,8 triệu người khác tử vong với nguyên nhân từ khói từ đun nấu hoặc đốt nhiên liệu trong nhà. Mục tiêu thứ 3 của Chương trình phát triển bền vững của Liên hợp quốc đã đưa vào nội dung giảm số người tử vong và mắc các bệnh gây ra bởi ô nhiễm không khí đến năm 2030.

Các kỹ thuật phân tích dựa trên máy gia tốc cho khoa học pháp y là trọng tâm của một hội thảo gần đây do IAEA tổ chức với sự hợp tác của Trung tâm Vật lý lý thuyết quốc tế Abdus Salam (ICTP).

Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã hợp tác với Đại học Massachusetts (Hoa Kỳ) phát triển một phương pháp cải tiến để truy xuất nguồn gốc gây ô nhiễm nitơ trong hồ, biển và sông. Công cụ phân tích có nguồn gốc hạt nhân này rẻ hơn, an toàn hơn và nhanh hơn trong việc xác định xem hàm lượng các hợp chất chứa nitơ vượt ngưỡng trong nước là xuất phát từ nông nghiệp, hệ thống nước thải hay công nghiệp, từ đó hỗ trợ các biện pháp phòng ngừa và khắc phục hậu quả. 

Trước những diễn biến phức tạp của sự lây lan dịch tả lợn châu Phi, các nhà chức trách, cơ quan quản lý, cũng như các đơn vị nghiên cứu của Việt Nam đang nỗ lực thực hiện các biện pháp ngăn chặn nhằm khống chế và kiểm soát dịch bệnh. Thông qua chương trình đào tạo dưới sự hỗ trợ của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), phối hợp với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chẩn đoán thú y Trung ương, Cục Thú y (Bộ NN&PTNT) đã sử dụng các kỹ thuật dẫn xuất hạt nhân giúp chẩn đoán sớm bệnh tả lợn châu Phi và các bệnh truyền nhiễm động vật khác nhằm hỗ trợ kiểm soát sự lây lan và bảo vệ ngành chăn nuôi và an ninh lương thực quốc gia.

Theo một nghiên cứu mới nhất của Cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC), tỷ lệ người có xu hướng mắc ung thư ở nam giới là 1:5 và ở nữ giới là 1:6. Dự đoán đến cuối năm 2019, trên thế giới sẽ có khoảng 18,1 triệu ca ung thư mới. Gánh nặng do ung thư gây ra ngày càng rõ rệt ở các nước đang phát triển, nơi mà việc tiếp cận các dịch vụ chẩn đoán, điều trị và chăm sóc giảm nhẹ còn nhiều hạn chế. Đến năm 2030, ước tính 72% trường hợp tử vong có liên quan đến ung thư là ở ở các nước đang phát triển.

Vừa qua, Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) phối hợp với Tổ chức Y tế liên Mỹ (PAHO) và Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) đã cử một nhóm chuyên gia tiến hành đánh giá tình hình kiểm soát ung thư tại Guyana - quốc gia nhỏ thứ 3 ở lục địa Nam Mỹ, có biên giới tiếp giáp với Brazil và Venezuela. Đây là nhóm công tác được IAEA tổ chức theo yêu cầu của Guyana khi nước này phải đối mặt với tình trạng gia tăng nhanh chóng số lượng bệnh nhân ung thư.

Vừa qua, với sự hỗ trợ của IAEA, Bangladesh đã đưa vào sử dụng thiết bị xạ hình phát xạ positron (PET/CT) tại thủ đô Dhaka, nhờ đó sẽ có trên 500 bệnh nhân/năm được chẩn đoán y học hạt nhân trên thiết bị này. Thiết bị PET/CT là công cụ không thể thiếu trong chẩn đoán y học hạt nhân tiên tiến đối với một số loại bệnh hiểm nghèo như ung thư, tim mạch. 

Ngày 28/11/2018, Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã khánh thành Tòa nhà phòng thí nghiệm mới sử dụng cho nghiên cứu khoa học nhằm giúp các quốc gia giải quyết các vấn đề thách thức về lương thực và nông nghiệp. Sự kiện này đánh dấu việc hoàn thành công trình xây dựng chính trong dự án nâng cấp các phòng thí nghiệm ứng dụng hạt nhân của IAEA ngoài khuôn khổ trụ sở chính  của tổ chức này tại thủ đô Viên, Áo.

Bên lề Hội nghị Bộ trưởng khoa học và công nghệ hạt nhân (diễn ra từ ngày 28-30/11/2018 tại Vienna, Áo) Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã ký thỏa thuận với 11 tổ chức và trường đại học của Nhật Bản nhằm tăng cường đào tạo phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực y học hạt nhân trên toàn thế giới. Thỏa thuận sẽ thúc đẩy cơ hội cho các chuyên gia y tế tại các nước thành viên IAEA được đào tạo trong việc sử dụng các kỹ thuật hình ảnh phục vụ chẩn đoán và quản lý các bệnh không lây nhiễm như ung thư, thần kinh, đặc biệt tập trung vào các bệnh thoái hóa não như Alzheimer và Parkinson. Thỏa thuận này sẽ cho phép IAEA tăng cường hỗ trợ cho các nước trong nghiên cứu và thực hành lâm sàng cùng cơ hội phát triển chuyên môn liên tục có chứng nhận có giá trị quốc tế tại các tổ chức của Nhật Bản. Một nhiệm vụ trọng tâm khác trong thỏa thuận là xây dựng và triển khai các chương trình giảng dạy và đào tạo y học hạt nhân.

Cuộc sống của một số loài sinh vật biển đang bị đe dọa khi axit trong nước biển do khí thải CO2 gây ra khiến lớp vỏ hoặc bộ xương của chúng khó hình thành được. Đây là tin xấu không chỉ cho bản thân các loại sinh vật biển này mà còn cho cả những ngư dân đang kiếm sống dựa vào chúng. Tuy nhiên, các nhà khoa học có thể sử dụng kỹ thuật thủy văn đồng vị để theo dõi các nguyên tử trong quá trình tạo vỏ của sinh vật biển thân mềm, qua đó hiểu rõ hơn tác động của việc axit hóa đại dương và biến đổi khí hậu.

Trước thềm Hội nghị cấp Bộ trưởng về khoa học và công nghệ hạt nhân sẽ diễn ra từ ngày 28-30/11/2018 tại Vienna, Áo, Bà Maria Helena Semedo, Phó Giám đốc phụ trách về khí hậu và tài nguyên thiên nhiên của Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực của Liên hiệp quốc (FAO) đã có những đánh giá về mối quan hệ đối tác IAEA/FAO trong việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ hạt nhân phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững trên toàn thế giới.

Hơn 14 triệu người trên thế giới được chẩn đoán mắc ung thư mỗi năm và có khoảng một nửa số bệnh nhân ung thư được chỉ định sử dụng xạ trị trong quá trình điều trị. Xạ trị cũng thường được sử dụng kết hợp với các phương pháp khác như phẫu thuật hoặc hóa trị nhằm đem lại hiệu quả điều trị tối ưu hơn.

Ai Cập và Senegal vừa được cung cấp hai máy dò phổ gamma thông qua chương trình hợp tác kỹ thuật của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Máy dò sẽ được sử dụng để đánh giá xói mòn đất ở những vùng đã bị suy thoái đất nghiêm trọng, một hiện tượng nguy hiểm cho nông nghiệp ở nhiều vùng trên thế giới, bao gồm cả đất khô cằn và bán khô cằn ở châu Phi.

Ông Wilfren Clutario - một nhà hóa học môi trường người Philippin, đã sử dụng các kỹ thuật đồng vị để tìm hiểu mức độ ô nhiễm gây ra bởi cơn bão Haiyan, một trong những cơn bão nghiêm trọng nhất thế giới đã cướp đi hơn 6.000 mạng sống và tàn phá 2/3 Tacloban(Philippin) vào năm 2013.

Biến đổi khí hậu hiện nay trở thành vấn đề của toàn cầu, là nguyên nhân gây ra những tác động làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế, gia tăng nguy cơ nghèo đói, bệnh tật và đe dọa tình hình an ninh lương thực. Cùng với hiện tượng nước biển dâng, những hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện thường xuyên hơn như lũ lụt, hạn hán đã có những ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống, các ngành sản xuất, đất đai và nguồn nước. Ứng dụng năng lượng nguyên tử đang ngày càng khẳng định vai trò trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu nhằm giảm phát thải khí nhà kính, giúp theo dõi, đánh giá tác động và thích ứng trước các thay đổi của môi trường.